In de zelfverdediging- en persoonlijke veiligheid-wereld hebben we een grap over mensen die alleen maar oefenen voor fysiek geweld: “Als het enige gereedschap dat je hebt een hamer is, begint alles ineens op een spijker te lijken…”

Je zult in je leven heel veel verschillende situaties tegenkomen. Daarom is het belangrijk om je “gereedschapskist” zo groot mogelijk te maken, zodat je in elke situatie kunt kiezen welk gereedschap het beste past.

Voorkeur voor actie

Het idee van de gereedschapskist is dat er in elke situatie iets is wat je kunt doen. De U.S. Marines noemen dat “voorkeur voor handelen”*. In wat voor situatie je ook bent, je gaat proberen zo min mogelijk stil te zitten en te piekeren. We hebben als mensen namelijk nogal de neiging om af te wachten of niks te doen. De mariniers hebben dus begrepen dat we iets nodig hebben om onszelf tot actie te porren.

Dat betekent niet dat je altijd “dé oplossing” moet hebben voor elk probleem, voor je iets gaat doen. Juist niet. Het idee is juist dat je nooit “genoeg” informatie hebt om de beste beslissing te nemen. Zeker niet in crisissituaties. Het is dus belangrijk om te gaan handelen op basis van de informatie die al hebt, terwijl je je bewust bent dat dat onvolledige informatie is. Sterker nog: door te handelen, veranderen er dingen, en krijg je dus nieuwe informatie binnen waarop je je actie weer kunt aanpassen.

Als mensen zeggen dat er niks is wat ze kunnen doen, bedoelen ze vaak dat ze niet dé oplossing voor het probleem weten. Maar dat hoeft ook niet. Zelfs in een uitzichtloze situatie zijn er nog dingen die je kunt doen. En vaak is dat gezonder voor je dan het bijltje erbij neergooien en niks doen.

Een voorbeeld is als je moet wachten op de uitslag van de dokter. Je kunt niks doen om die uitslag eerder te laten komen. Maar het is wel beter voor je om in de tussentijd dingen te doen. Gewoon je ochtendritueel doen, opstaan, je goed aankleden en voor jezelf zorgen. Daarmee leer je doorgaan in moeilijke tijden, en dat is altijd een voordeel.

“Tend and befriend”

Als we mannen vragen wat ze in bedreigende situaties zouden doen, zeggen zij meestal dat ze erop zouden slaan. Dat is het geval van de hamer als enige gereedschap. Bij vrouwen zien we vaak iets anders. In crisissituaties proberen ze vaak vrienden te maken met degene die hen bedreigt. Soms gaan ze zelfs flirten. Dat weten we al uit één van de bekendste bronnen over hoe verkrachting er echt aan toegaat: het artikel Betrayed by the Angel van Debra Anne Davis.

Uiteraard werkt dat averechts. Proberen vrienden te maken met een dader maakt hem alleen maar gevaarlijker. En met hem flirten maakt je kansen bij een rechtszaak alleen maar kleiner. Veel slachtoffers schamen zich voor dit zogenaamde “tend and befriend”-gedrag. Maar eigenlijk is dat gedrag helemaal niet zo gek:

Ik zeg het al vaker: leren doe je niet alleen door vaak te herhalen. Het omgekeerde is ook waar: alles wat je vaker doet, is een vorm van leren. Als maatschappij verwachten we van vrouwen dat ze vriendelijke en meegaand zijn. Dat ze “verzorgend” zijn. Waar mannen dus vaak een hamer als enige gereedschap hebben, hebben vrouwen alleen pleisters bij zich. Als dat jouw manier is om met situaties om te gaan, is het niet gek dat je dat in een crisis ook gaat doen. Dus ja, dan ga je pleisters plakken op iemand die jou aanvalt.

Daar hoef je je niet voor te schamen of schuldig over te voelen. Want dat is nou eenmaal waar je de meeste oefening in hebt. Maar dat betekent niet dat je niet beter mag willen voor de toekomst. Zoals het voor mannen vaak belangrijk is om wat meer gereedschap dan alleen een hamer in hun gereedschapskist te stoppen, zo is het voor veel vrouwen belangrijk om eens wat anders dan alleen pleisters op zak te hebben.

Tijd om een hamer toe te voegen aan je gereedschapskist

Een van de gereedschappen die vrouwen wel vaker mogen toevoegen aan hun gereedschapskist is de harde grens. “Nee” of “ik wil dit niet”. Vaak hebben we geleerd dat dat niet mag. We hebben geleerd dat je moet “meebewegen” met de ander.

Maar dat kan alleen in veilige situaties. In zelfverdedigingssituaties kan dit de problemen juist veel erger maken. Daarom is het soms juist goed om hard en onwrikbaar te zijn. Dan stopt inderdaad de communicatie, en dan stopt de beweging. Jij wil wat jij wil, en die ander wil wat die ander wil.

En die uitkomst maakt duidelijk dat dit niet de plek is waar je moet zijn. Dat dit niet de persoon is bij wie je moet zijn. Als jij een harde grens aangeeft, is die ander weer aan zet. En wat hij of zij dan gaat doen, vertelt je heel veel over de situatie waar je in zit.

Het dwingt ook de ander om te kiezen. Als die ander méér wil, zal hij of zij daar zelf, alleen, voor moeten gaan handelen. Dan komt veel beter aan het licht wat die ander wil dan als jij erin meegaat. Plus dan is het voor eventuele omstanders ook duidelijk dat hij dwingend en grensoverschrijdend bezig is, en dat is weer heel belangrijk als je straks misschien getuigen nodig hebt.

Wanneer is een grens een grens?

Maar daarvoor moet een grens wel echt een grens zijn. Anders is het alleen maar een lijn op de grond waar iedereen die daar zin in heeft, overheen kan stappen.

“Nee” of “ik wil dit niet” is een boodschap aan de ander dat jij hier een grens trekt, en dat wat hij of zij wil, niet gaat gebeuren. Zo hard moet een echte grens zijn. En die moet je dus bereid zijn te handhaven.

Tegelijkertijd is een “nee” dus een boodschap aan jezelf dat je trouw blijft aan die grens. En dat je hem met daden zal verdedigen: door weg te gaan of je een weg naar buiten te vechten als die ander jouw grens niet respecteert.

Onbeleefd zijn, weigeren mee te werken, weggaan – en je een weg naar buiten vechten als mensen je niet willen laten gaan: dat zijn de hamers in je gereedschapskist. En die mag je gebruiken. Te vaak zie ik dat vrouwen de wensen van anderen zien als onoverkomelijk. Dat ze maar moeten meebewegen. Dat ze compromissen moeten sluiten. Dat ze anderen te vriend moeten houden. Niet alleen is dat onnodig; het is ook gevaarlijk, omdat het situaties heel heftig kan laten escaleren.

Tijd dus om je gereedschapskist aan te vullen met alle mogelijke opties die je kunt bedenken, zodat je met elke situatie om kunt gaan op een manier die jij kiest.

————————————————————————————–
* Van Horne, Patrick and Riley, Jason. Left of Bang. New York: Black Irish Entertainment LLC, 2014.