In mijn vorige artikel in deze reeks beschreef ik hoe misverstanden en gebrek aan communicatie tot verkrachting kunnen leiden, weliswaar een verkrachting zonder dader maar met twee slachtoffers.

Maar zelfverdediging gaat niet alleen over het afwenden van verschrikkingen: het gaat net zo goed over vrijheid en levensgeluk. Goede communicatie is niet alleen belangrijk in momenten van leven of dood, maar ook bij de genegenheid en intimiteit die we allemaal zoeken.

Wat willen we van elkaar?

Er woedt al jaren een discussie over “mannen”. Het woord zelf is eigenlijk al genoeg om een hele reeks aan reacties op te roepen. Twee woorden die een centrale plek hebben ingenomen zijn “het patriarchaat” en “toxic masculinity”. Het patriarchaat als de inrichting van de maatschappij waarbij mannen aan de macht zijn, elkaar de beste posities toespelen en elkaar de hand boven het hoofd houden. En toxic masculinity als de traditie om mannen op te voeden tot harde, onafhankelijke, op uiterlijk gefixeerde kleine dictators.

Het idee dat er iets aangeboren slechts is aan de man, is al heel oud. Als je in een redelijk progressief stukje van Nederland bent opgegroeid, heb je als man van kinds af aan al meegekregen dat vrouwen gewoon betere mensen zijn dan mannen. Dat mannen alleen op seks belust zijn, en dat seks willen je tot een slecht mens maakt.

Publiekelijk wordt er veel gedebatteerd over dat mannen eigenlijk gevoelig zouden moeten zijn, en dat ze vooral diepgang en intelligentie moeten hebben. Maar sla een dating-app open, en je ziet een heel ander beeld. Twee eisen van vrouwen aan mannen die steeds weer terugkomen zijn, met stip op #1: de man moet lang zijn; en #2, de man moet het initiatief en de leiding nemen. Eigenlijk precies de dingen die je volgens het publieke debat als man niet zou moeten belichamen. Het lijkt wel of er twee werelden zijn: de publieke en de private, met heel andere eisen.

Nou zie ik dat dit bij veel mannen woede oplevert: je denkt dat je met jouw diepgang en kwetsbaarheid gewaardeerd zal worden, maar in plaats daarvan blijf je alleen in een hoekje van de club staan terwijl lange, dominerende mannen elke avond met een andere vrouw naar huis gaan. Een beetje gechargeerd, maar voor veel mannen een bekende ervaring, schat ik zo in. Mannen voelen zich dan voorgelogen, en dan ontstaat er weer allerlei rancune naar vrouwen toe. En vervolgens krijgen we een heel maatschappelijk debat over wie “gelijk” heeft.

In de zelfverdediging stellen we vaak de vraag: “Wil je gelijk hebben, of wil je hier goed uitkomen? Want je kan niet altijd allebei hebben.” Ik denk dat de hele discussie over of mannen van nature slecht zijn en vrouwen leugenaars, ons nergens brengt en op niks goeds uitloopt. Ik denk dat het beter is als we eerlijk kunnen zijn over wat we willen.

En dat is: mannen vallen op vrouwen met bepaalde lichamelijke kenmerken, en vrouwen vallen op mannen met bepaalde lichamelijke kenmerken. Aantrekkingskracht is oneerlijk. Uiterlijk is oneerlijk. Als we dat tegen elkaar kunnen uitspreken, zijn we al veel oprechter bezig.

Ik denk dat het ook oprecht is om te benoemen dat veel vrouwen een zelfverzekerde man willen die initiatief en de leiding neemt. Wat zouden we ermee opschieten als we tegen vrouwen zouden zeggen “Dat mag niet”? Ik denk dat we beter eerlijk kunnen zijn en van elkaar weten wat we aantrekkelijk vinden.

Tradities die het niet makkelijker maken

Als man groei je op met het idee dat je alles moet kunnen en weten. Dat hoort ook bij het plaatje van de zelfverzekerde, leiding nemende man. Dat is niet altijd even handig. Sterker nog: in sommige gevallen is het een recept voor ellende.

Als je als man zelfverzekerd moet zijn en niet mag laten merken dat je dingen niet weet, ga je ook geen vragen stellen. Als je als vrouw een man zoekt die de leiding en initiatief neemt, dan ben je zelf misschien ook niet geneigd te zeggen wat je wel en niet wil. Dit is dé manier om bij een verkrachting op misverstand uit te komen. Hij neemt aan dat hij haar “gewoon moet vastgrijpen”; zij neemt aan dat hij alles weet en de signalen wel goed zal interpreteren.

Maar ook in situaties die niet over geweld gaan, is dit niet handig. Als man wordt je geacht goed te zijn in bed. Dat hoort erbij. Het spreekt voor zich. Maar, je mag niet onzeker zijn. Dus je mag niks vragen… zien jullie het probleem? Hoe moet hij dan leren? Hoe moet hij dan weten wat jij fijn vindt?

Daarbij komt dus nog dat veel mannen geleerd hebben dat seks willen je tot een slecht mens maakt. Dat maakt het heel moeilijk om jezelf een houding te geven tijdens seks. Als je het eigenlijk niet mag willen, hoe kun je dan aanwezig zijn? Hoe kun je de verbinding aangaan? Verstop je jezelf dan niet liever in het donker, in een klein hoekje?

Een klein lesje anatomie

De afgelopen jaren is er gelukkig veel aandacht voor de vrouwelijke anatomie. Veel mensen leren voor het eerst dat de clitoris niet een klein bolletje ergens bovenaan de vulva is, maar een uitgebreid orgaan waarvan veruit het grootste deel inwendig ligt. Het is verschrikkelijk dat we dat niet bij biologie leren en dat sommige mensen (inclusief vrouwen!) daar pas op latere leeftijd achter moeten komen.

Het gekke is dat we tegelijkertijd misschien wel net zo weinig weten van de mannelijke anatomie. Nog steeds doen er vele fabels de ronde over besnijdenis van jongens. Het argument dat meestal wordt gebruikt, “hygiëne”, is een woord dat vroeger werd gebruikt om te verdoezelen waar het echt om gaat: seksueel plezier. Masturberen werd “zelfbevuiling” genoemd, en het doel van besnijden is dan ook het mannelijk plezier te verminderen.

Het idee was om jongens het plezier te ontzeggen dat ze ervaren door de voorhuid over de eikel te laten bewegen. Tegelijkertijd was de bedoeling dat de eikel zelf ongevoeliger zou worden. Daarnaast is de voorhuid niet zomaar een stukje huid: het is het meest gevoelige gedeelte van de penis voor zachte aanraking, en op zichzelf een essentiële erogene zone.

Het besnijden is een risicovolle operatie omdat bij jonge kinderen de voorhuid nog niet vrij is van de eikel. Het verwijderen van de voorhuid is al een kwaad op zich omdat het mensen een centraal genotsgevoel afneemt, maar de operatie zelf is ook traumatiserend. Deze aspecten samen kunnen voor veel relatie- en interpersoonlijke problemen op latere leeftijd zorgen.

Alleen het bestaan van deze traditie maakt seksueel genot al lastig. Als man mag je eigenlijk geen seks willen. Dus je mag zeker niet aangeven wat jij eigenlijk fijn vindt. En of je wel of niet besneden bent, en zo ja, of je daar blijvende klachten aan hebt overgehouden, is essentieel voor jouw seksuele ervaring.

Mocht je als partner nog geen ervaring hebben met een onbesneden man, wees je dan bewust dat de voorhuid zeer gevoelig is. Ga niet zomaar beginnen met trekken. Ga niet de eikel direct ontbloten als de man nog niet nat is. En als je liefde wilt geven, dan kun je de voorhuid zelf ook aandacht geven!

Seks en communicatie

Nou is het niet mijn bedoeling om hier sekslessen te gaan geven. Dat werkt ook niet, want misschien geldt dit voor jouw vriendje wel net helemaal anders. Het belangrijkste is toch echt – dat je leert communiceren. En dat is lastig. In films en series gaan de geliefden samen naar de slaapkamer, de lichten dimmen en de saxofoons zwellen aan, en even later komen ze gelijktijdig klaar. We zijn gewend te denken dat alles maar vanzelf moet gaan.

Mannen leren dat mannen geen seks mogen willen, mannen leren dat vrouwen geen seks willen, en vrouwen leren dat vrouwen geen seks mogen willen. Mag jij hem dan wel leren wat jij fijn vindt? Mogen jullie elkaar wel leren elkaar meer plezier te geven? Wat een mijnenveld!

Vaak horen we het verwijt “mannen willen niet praten”. Ik denk dat dit niet helemaal klopt. Vaak slaan mannen dicht bij conflicten. Als man staat immers alles op het spel: jij moet alles weten en kunnen. Als je dan kritiek krijgt, dan kan dit heel goed binnenkomen als kritiek op jou als man en als mens. En dan slaat de “freeze” toe. Bij de meeste mannen komt adrenaline niet in beetjes, maar in één grote dump. En als die dump komt, kun je niet meer rationeel nadenken. En dus ook niet een gesprek voeren. Heb je ruzie met je vriendje en staat hij maar wat voor zich uit te staren? Grote kans dat de adrenaline door zijn anderen giert en zijn brein even niks kan.

Dit is ook het grote probleem van shamen. Het over en weer met argumenten gooien om gelijk te krijgen is nog één ding. Maar zeggen dat de ander niet goed is omdat het een man of een vrouw is, werkt niet. Schaamte geeft jou het gevoel dat je er niet mag zijn. Als je je schaamt, scherm je je af. Een slechtere voorwaarde voor communicatie is er niet.

In de conflictbeheersing zeggen we “Laat de ander altijd een uitgang waar hij of zij doorheen kan gaan zonder gezichtsverlies te lijden”. Afgeven op “mannen” druist daar niet alleen tegenin: het is een extremere versie. Het zegt dat je nu al niet goed bent, alleen omdat je zo geboren bent. Je zal nooit een vorm van mannelijkheid kunnen vinden waar je trots op kan zijn. Je zal er nooit helemaal mogen zijn.

En het gooit elke deur naar ontwikkeling onherroepelijk dicht. Als je slecht bent omdat je een man bent, dan is er geen verbetering mogelijk. Dat maakt dingen niet bepaald makkelijker – voor zowel mannen als vrouwen. Als je denkt dat alle mannen slecht zijn (want hun slechtheid komt immers door hun man-zijn), dan geef je het zoeken naar een goede man eigenlijk op. Dan kun je niet meer kieskeurig zijn en is de kans dus juist groot dat je de verkeerde mannen in je leven toelaat.

Communicatie en verbinding

Ik denk zeker dat er slechte manieren bestaan om een man te zijn. Slechte man-beelden. Misschien is het dan ook handiger om te spreken van “toxic masculinities“, meervoud. Er zullen vast ook slechte manieren zijn om vrouw te zijn. Toxic femininities. Het belangrijkste is dat jij kieskeurig mag zijn. Jij mag kiezen om de juiste personen voor jou toe te laten tot je leven, en anderen te weren. En datzelfde recht heeft de ander ook. De ander mag ook jou uit zijn of haar leven weren, als jij niet goed bent voor hem of haar.

En niet alleen dat: je mag ook kiezen voor het positieve. Je mag seks willen. Je mag seks leuk vinden. En je mag vragen of je vriendje of vriendinnetje dingen doet die fijn zijn voor jou. En die ander mag dat weigeren. En andersom ook: die ander mag jou vragen te doen wat hij of zij fijn vindt. En jij mag dat weigeren. Maar hoe je dat doet, daar is gevoeligheid bij nodig. Shaming, belachelijk maken en uitlachen kunnen het allemaal weer kapot maken.

We zeggen vaak “mannen willen alleen seks” en eigenlijk denk ik niet dat dat zo is. Juist het feit dat veel mannen het zo moeilijk vinden om over seks te praten, en zo dichtklappen bij conflicten, betekent denk ik dat mannen heel gevoelig zijn. Het feit dat ze altijd “in control” moeten zijn, altijd alles moeten weten en kunnen, en geen onzekerheid mogen tonen, zet dat allemaal nog extra op scherp.

Ik denk dat uiteindelijk alleen mensen met daadwerkelijk verminderde empathie – psychopaten en narcisten – “alleen seks” willen, als in, alleen de fysieke seks met het fysieke genot als het enige plezier. Ik denk dat zowel mannen als vrouwen op zoek zijn naar verbinding en intimiteit in de seks.

Helaas is er maar één manier om erachter te komen wat je van elkaar wil. En dat is door te communiceren. Daar is dapperheid voor nodig. Aan de ander vertellen wat je fijn vindt en wat je wil dat de ander doet, is extreem kwetsbaar. Nog kwetsbaarder dan naakt zijn. Want niemand heeft het recht op aandacht, liefde of seks van de ander. Dus je kunt altijd worden afgewezen.

Ik denk niet dat de argumentatiestrijd tussen mannen en vrouwen jou daar bij gaat helpen. Ik denk dat de enige manier naar verbinding en intimiteit is: oprecht zijn in wat je wil. Obstakels voor verbinding uit de weg ruimen. Er rekening mee houden dat je zal moeten zoeken naar iemand met wie je hetzelfde deelt. En dat je daaraan samen zal moeten werken.

En ik denk dat je dat kan. Als je jezelf toestemming geeft om te kiezen voor wat goed is voor jou. En als je jezelf toestemming geeft om mensen af te wijzen en binnen te halen. Uiteindelijk denk ik dat iedereen daar beter van wordt.