Een van de goede dingen aan het internet is dat je erachter komt dat van alles een vak is. Vroeger kon je er nog vanuit gaan dat wat je via via hoorde ook echt klopte, maar tegenwoordig is er altijd wel een expert die ook op Twitter zit en weet hoe de dingen echt in elkaar zitten.

Vaak zien we dat mensen die geen kennis hebben van een bepaald gebied, toch met allerlei adviezen komen. Dat kan met de beste bedoelingen zijn, maar als die adviezen een negatieve uitkomst brengen, heb je nog steeds schade veroorzaakt. Vandaar dat we zeggen: “goed bedoeld is niet altijd goed gedaan”.

Ook geweld en persoonlijke veiligheid zijn een vak. En de laatste tijd zie ik weer allerlei adviezen voorbij komen die wat mij betreft niet alleen de plank misslaan, maar ook echte schade kunnen veroorzaken.

“Zorg dat je niet alleen naar huis fietst!”

Als er in een bepaald gebied melding is gemaakt van een aanrander of verkrachter, is het eerste advies dat je altijd hoort: “zorg dat je niet alleen naar huis fietst”. Waarschijnlijk zeggen mensen dat omdat ze het zelf weer van iemand anders hebben, maar ik vraag me af of ze wel eens nadenken over wat je hiermee zegt.

De grote aanname die onder al dit soort adviezen ligt, is “je kunt het niet”. “Je kunt maar beter iemand bij je hebben, want jij kunt het in elk geval niet zelf”. Dat is gebaseerd op de zeer verouderde overtuiging dat vrouwen niet sterk genoeg zijn. Ik blijf het een bizarre gedachte vinden dat je als vrouw naar een club kan fietsen, daar de hele nacht feesten, en daarna weer terug naar huis kunt fietsen, maar dat je niet fit genoeg zou zijn om een vervelende engerd een pak rammel te geven.

Dit is ideologisch en heeft niets met de werkelijkheid te maken. Kijk maar naar alle vrouwelijke (top)sporters en MMA-spelers. Het ontzettend nare hieraan is helaas dat het werkt. Er zijn genoeg vrouwen die wel het stuur van hun fiets of de stang van een fitnessapparaat kunnen vasthouden, maar geen vuist kunnen maken. Vrouwen die van alles met hun handen kunnen maar geen vuist “kunnen” maken – dat is natuurlijk onzin. Dit is een overtuiging, niet de werkelijkheid.

Het is misschien wel een van de engste stukjes kennis die ik heb: dat je mensen kunt aanpraten dat ze iets niet kunnen, en dat ze daarvan zo overtuigd raken dat ze het ook daadwerkelijk niet kunnen.

De eerste beschadigende bijwerking van dit soort adviezen is dus dat je bijdraagt aan de mythe dat vrouwen niet sterk genoeg zijn, en dat je die mythe daarmee werkelijkheid maakt. Vrouwen nemen deze overtuiging onbewust over en worden daadwerkelijk minder effectief.

De tweede bijwerking ervan is dat doordat vrouwen door dit soort opvattingen overnemen, ze gaan bewegen op een manier die eruit ziet alsof ze ineffectief zijn. En dat is nou juist waar daders naar op zoek zijn. Dus door dit soort adviezen te geven die er vanuit gaan dat vrouwen niet effectief kunnen zijn, help je mee vrouwen tot doelwit van daders te maken.

De derde bijwerking is dat deze overtuigingen precies de overtuigingen zijn die vrouwonvriendelijke types aanhangen. Mannen die geweld tegen vrouwen plegen hebben vaak (goh) de overtuiging dat vrouwen anders zijn en minder, en dat ze gewoon moeten doen wat mannen zeggen. Dat is precies hetzelfde dat spreekt uit dit soort adviezen. Dus met dit soort uitspraken stop je vrouwen in een ouderwets, “patriarchaal” systeem dat mannen beter vindt dan vrouwen.

De vierde bijwerking is dat een extra persoon situaties niet altijd beter maakt. Het zou kunnen zijn dat bepaalde daders alleen maar vrouwen die alleen zijn benaderen, maar het grootste gevaar komt toch echt van vrienden van vrienden, kennissen, collega’s etc, en niet van alleen opererende mannen in bosjes.

En we weten van het “omstandereffect” dat mensen zeer veel minder geneigd zijn te handelen, als er iemand anders is die ook niet handelt. Dus als jij samen met iemand bent die ook niks doet, is het effect waarschijnlijk dat je nog veel minder geneigd bent om voor jezelf op te komen. Daar komt nog bij kijken dat veel vrouwen zijn opgevoed om conflicten te sussen en de harmonie te herstellen. Dat kan zeer averechts werken, want het kan zomaar zijn dat degene die jij als begeleiding hebt gekozen om veilig thuis te komen de situatie tussen jou en een vervelende engerd gaat proberen te sussen. En dat maakt alles alleen maar erger.

Het advies om een vertrouwde vriendin mee te laten fietsen is nog één ding, maar ik zie ook wel eens het advies om dan maar een man mee te laten fietsen. Dat is nog veel onveiliger. Succesvolle daders zijn mensen die dichtbij kunnen komen. Det betekent dus bijna per definitie charmante, sociaal vaardige mensen met een vlotte babbel en een goed uiterlijk. De kans dat juist degene die aanbied jou wel even thuis te brengen, iemand is die bereid is over jouw grenzen te gaan, is waarschijnlijk groter dan dat er onderweg naar huis iemand uit de bosjes springt.

“Iemand moet met mij mee naar huis fietsen, anders is het gevaarlijk voor mij” is dan ook niet de mindset die jou meer veiligheid gaat brengen. Het is een mindset die jou aanspoort de verkeerde keuzes te maken, die daders meer geïnteresseerd in jou maakt, en die, mocht er een vervelende situatie ontstaan, het onwaarschijnlijker maakt dat je handelt en voor jezelf op komt.

“Wel bij elkaar blijven!”

Dit is een vergelijkbaar advies. Alsof vrouwen hulpeloze hertjes zijn die alleen maar door bij elkaar te blijven, kunnen ontsnappen aan mannelijke predators.

De eerste negatieve bijwerking heb ik al genoemd: hoe meer mensen, hoe minder mensen gaan handelen. Terwijl in elke crisis het allerbelangrijkste is: bewegen en handelen. “Move! Escape or attack!” “Bewegen! Ontsnappen of aanvallen!” is het nieuwste advies voor geweldssituaties in de VS.

Ten tweede: mensen bij elkaar nemen niet altijd betere beslissingen. Sterker nog: vaak genoeg nemen ze juist slechtere beslissingen. Hier is het ook belangrijk te bedenken: zijn die anderen even goed voorbereid als jij? Weten ze evenveel van zelfverdediging en geweld? Zijn ze even goed in beslissingen nemen? Nee? Waarom zou je je keuzes dan door hen laten beïnvloeden?

Voor alles wat met veiligheid te maken heeft, is het essentieel om je eigen initiatief te behouden. Het kan goed zijn dat jij allang een slecht gevoel hebt bij de sfeer op dit feestje, of dat je last hebt van een van de aanwezigen. Grote kans dat het omstandereffect probeert je te verleiden hier toch te blijven, of toch met de rest mee te gaan. Bij elkaar blijven is dan geen goed idee.

Om dat te doorbreken is het belangrijk om al van tevoren een paar beslissingen klaar te hebben staan. Een daarvan is dat als jij je niet meer prettig voelt, je gewoon naar huis gaat. Zelfs als andere mensen afhankelijk zijn van jouw vervoer. “Ik ga nu mijn spullen pakken en naar huis. Jullie kunnen hier blijven als je wil, maar ik ga niet op jullie wachten. Als je mee wil rijden, moet je nu meegaan.”

“Hou je sleutelbos tussen je vingers!”

Eigenlijk heeft dit ook weer het effect van dat eerste advies: het geeft jou het idee dat je zelf in elk geval niet goed genoeg bent. Misschien, als je met een attitude loopt van “De eerste die iets flikt krijgt deze sleutels in z’n gezicht” dat een dader zich bedenkt. Maar net zo goed kan het heel angstig overkomen, en denkt een dader: “Aha, zij weet dat ze zichzelf niet kan verdedigen; een ideaal slachtoffer!”

Daar komt nog het praktische probleem bij dat sleutels kunnen bewegen op het moment dat je een klap uitdeelt. En je hand openhalen terwijl je iemand’s gezicht open haalt, is geen goed idee. Je wil geen bloed van iemand anders in je wond krijgen. Bovendien wil je natuurlijk niet je vingers op het spel zetten.

Als je per sé je sleutels wil gebruiken, is het slimmer om een sleutel zoals een mes tussen je duim en wijsvinger te houden, en ermee te steken. Maar waarschijnlijk is het veel effectieve om met de hiel van je handpalm te slaan – een manier die veel minder risico heeft om jezelf te verwonden.

“Zorg dat je altijd wapen/gimmick X bij je hebt!”

Het klinkt misschien gek, maar de combinatie wapens/gimmicks en zelfverdediging is lang niet altijd handig. Ten eerste, je legt je vertrouwen in een ding in plaats van in jezelf, en ook dat geeft je weer het idee dat jij zelf niet effectief genoeg zou zijn.

Ten tweede, je moet een wapen/gimmick in stelling kunnen brengen om het te gebruiken. Ten derde, mocht je wapen/gimmick niet werken, dan is het voor de aanvaller duidelijk dat je geen opties meer hebt omdat je kennelijk zelf denkt dat je zonder je wapen te zwak bent om voor jezelf op te komen. Het geweld dat hij daarna kan gebruiken, kan dan juist nog veel erger worden.

Met enige regelmaat worden er allerlei soorten gimmicks op de markt gebracht, van vechtstokjes en pepperspray tot stinkarmbanden en vrouwencondooms met weerhaken. Ik heb er nog nooit één gezien die ik zou aanraden; sterker nog: ik denk dat ze allemaal zo averechts werken dat ze eerder een gevaar voor je zijn dan een aanwinst.

“Als iemand je wil verkrachten, kun je maar beter niks doen, want dan doet het minder pijn.”

Helaas hoor ik nog steeds dat er vrouwen zijn die dit advies aan hun dochters of vriendinnen geven. Het is zo ongeveer het allerslechtste advies dat er bestaat. Fysieke verwondingen helen uit zichzelf, binnen afzienbare tijd. De gevolgen van verkrachting zijn veel groter, en veel, veel langduriger. De allerbelangrijkste beslissing die je kunt nemen, is de beslissing dat als iemand je probeert dit aan te doen, dat je alles stukmaakt dat in de weg zit, en je een weg naar buiten vecht hoe grote puinhoop je dan ook moet achterlaten.

En ook dit is weer het accepteren van de propaganda dat vrouwen te zwak zijn. Dit speelt daders alleen maar in de kaart en brengt jou alleen maar in gevaar.

“Hij is misschien naar, maar zo zijn alle mannen dus je kunt beter bij hem blijven, dan heb je tenminste iemand.”

Soms vraag ik me wel eens af of al deze adviezen echt goedbedoeld zijn, of dat ze stiekem zijn bedoeld om jou omlaag te trekken. Vooral bij dit advies denk ik dat wel eens. Vast blijven houden aan iemand die niet goed voor jou is, staat je in de weg om een man of vrouw te vinden die gewoon normaal is.

Maar meer nog dan dat: elke grensoverschrijding die je niet direct corrigeert, is vanaf dat moment normaal. En dan wordt de volgende overschrijding erger. Het is dus niet zo dat door dit advies de situatie gelijk blijft. Vanaf hier gaat het alleen maar erger worden.

Afrekenen met de onderliggende aannames

Er ligt één belangrijke aanname onder al deze adviezen: dat de vrouw zwak is. En dat is simpelweg anti-feministische, ouderwetse, patriarchale, kleinerende propaganda. Elke keer als je deze adviezen probeert op te volgen, leer je jezelf eigenlijk aan deze onzin te geloven. De redeneringen zelf zijn misschien logisch, maar een redenering is altijd gebaseerd op een aanname en die aanname hier is een leugen om jou te kleineren.

En het is niet waar. Dat is het belangrijkste. Het is overduidelijk niet waar. In de vuurwapen-cultuur van de VS wordt veel gepraat over welk pistool geschikt is voor een “little lady”. Vaak wordt daarbij het gewicht van de vrouw in kwestie genoemd, en hoe klein ze is. Terwijl, de meeste dienstwapens worden in aantallen van honderdduizenden, zo niet miljoenen geproduceerd, zo “idiot proof” als mogelijk, voor elke zestien-plusser die ergens ter wereld het leger in gaat. Het is onzinnig om te zeggen dat een vrouw die niet zou kunnen gebruiken.

Mannen praten vaak over kracht en gewicht, maar die twee bepalen niet hoe effectief je kunt bewegen. Structuur is wat telt, en structuur kun je leren. Met structuur bedoel ik: welke vorm je lichaam aanneemt door de botten van bijvoorbeeld je arm ten opzichte van elkaar te bewegen. Door je armen of benen te strekken of juist niet, door je schouders hoog of juist laag te houden.

Ja, je kunt makkelijk hard slaan of de terugslag van een vuurwapen opvangen als je veel weegt. Maar dat betekent niet dat je effectief gebruik maakt van je lichaam; het betekent meer dat je er nooit over na hebt hoeven denken. En het kan goed zijn dat, door een onhandige structuur te gebruiken, je nog blessures oploopt.

De leugen die bij die eerste aanname mee verpakt zit, is dat vrouwen geen effectieve structuur zouden kunnen hebben. Dat is natuurlijk onzin, want structuur is iets wat je dagelijks gebruikt, bij allerlei activiteiten. Effectief bewegen is niet speciaal.

Maar veel mannelijke docenten helpen vrouwen niet effectief te bewegen. In het voorbeeld wat ik noemde van vuurwapens, denk ik dat dit grotendeels aan cultuur ligt. De vuurwapenwereld in de VS is heel conservatief en patriarchaal. Veel mannen houden vechten en gebruik van vuurwapens liever voor zichzelf.

Ik denk wel eens dat ze dat doen uit onzekerheid, zodat ze zichzelf speciaal kunnen blijven vinden en niet het risico lopen dat een vrouw beter kan zijn dan zij. Wat mij in de westerse cultuur vaak opvalt, is dat we onhandigheid bij vrouwen iets aantrekkelijks vinden. Dus misschien houden we vrouwen ook wel gewoon liever onhandig en ineffectief omdat sommige mannen dat mooi vinden.

Zelf denk ik dat ook dit weer de ellende in stand houdt. Ik denk dat juist daders van allerlei dingen dominant willen zijn over vrouwen, terwijl normale, gezonde mannen juist een gelijkwaardige partner willen. Dus door je te conformeren aan de propaganda dat vrouwen zwak en ineffectief zijn, vergroot je ook weer de kans dat de verkeerde mannen geïnteresseerd in je raken en de goede juist wegblijven.

Feminisme en zelfverdediging

Voor mij zijn feminisme en zelfverdediging onlosmakelijk met elkaar verbonden. Je kunt niet voor de autonomie en gelijkheid van vrouwen zijn en tegelijkertijd meegaan in de propaganda dat vrouwen zwak zijn. Bij de olympische spelen worden vrouwen die te goed zijn, via allerlei excuusjes gediskwalificeerd. Met andere woorden: Je bent als vrouw niet effectief, en als je wel effectief bent, zul je wel geen vrouw zijn. Een barbaarse en beledigende praktijk.

Een centraal punt in al die aanvallen is dat vrouwen wezenlijk zwakker zouden zijn dan mannen, want op basis van die leugen kunnen mannen claimen dat ze vrouwen moeten “beschermen” en beslissingen over hen mogen nemen die hen autonomie afnemen. Dat is misschien niet bij alle bovenstaande adviezen het geval; het kan natuurlijk zijn dat mensen echt geloven dat vrouwen zwak en hulpeloos zijn. Maar ook als het goed bedoeld is: goed bedoeld is lang niet altijd goed gedaan.

Als je advies aangeboden krijgt dat ervan uitgaat dat jij zwak bent, weet dan dat het advies waarschijnlijk niks waard is.