Op school haal je je examens door “het goede antwoord” te geven. Als je het goede antwoord niet weet, dan kun je dat vragen aan de leraar of lezen in een boek. Op je examen of tentamen moet je dan vaak kiezen uit vier antwoorden waarvan er maar één goed is. De rest zijn fout.

Voor bepaalde manieren van leren is dat best een handige test. Maar doordat dit hét format van leren is geworden, leren we aan dat er één goed antwoord is op elke situatie. En dat is onhandig.

Leren dat je niet hoeft te leren

Als we in de les een gevechtsoefening doen, dan krijg je ineens te maken met een hele andere vorm van leren. In zo’n oefening zijn er teveel dingen die je niet kunt controleren om van te voren “het goede antwoord” uit je hoofd te leren. Daarnaast wordt dat soort “uit je hoofd geleerde” informatie opgeslagen in een gedeelte van je geheugen waar je onder stress waarschijnlijk niet bij kunt.

Gelukkig is er een veel snellere en directere methode om te leren. In principe is elke gevechtshandeling namelijk gewoon “bewegen”, en bewegen, dat kun je al je hele leven. Ook gevechtshandelingen zijn iets dat jij al kunt: ergens diep in je systeem liggen die al ergens opgeslagen. Wat je moet leren is om er weer bij te komen.

Voor veel mensen is dit moeilijk, want ze zijn gewend te leren op de “goede antwoord”-manier. Daardoor hebben ze steeds maar het idee dat ze het “fout” doen. We zijn met z’n allen te perfectionistisch geworden, en dat helpt niet mee.

Één van de redenen dat we oefenen op deze manier, is dat de echte wereld ook teveel variabelen heeft om dingen voor uit je hoofd te leren. In een wereld met 7,5 miljard mensen die allemaal hun eigen ding doen; in een wereld waar spullen liggen, licht en donker bestaan, waar allerlei locaties en situaties mogelijk zijn, hoe zou je daar ooit “het juiste antwoord” kunnen geven?

Geweld in de echte wereld

De meesten van ons kennen geweld alleen uit films en series. En hoe rauw het er daar ook uitziet, het blijft een choreografie. Geweld in films en series is eigenlijk meer een vorm van dans.

Een ander beeld dat we hebben, is het beeld van “gevechtskunsten” als karateof judo, of vechtsporten als kickboksen en MMA. Daar zijn wedstrijden in, er zijn examens, er zijn graden en gekleurde banden te behalen, en ook daar, net zoals op school, doe je het goed als je “het juiste antwoord” geeft: als je de beweging “goed” uitvoert.

Dat is allemaal een beetje jammer, want het legt de lat hoger dan nodig is voor zelfverdediging. En daardoor kun je gemakkelijk ontmoedigd raken. Daarom is het belangrijk te snappen hoeveel er eigenlijk “fout” kan gaan zonder dat je doel in gevaar komt.

Want daar gaat het natuurlijk om. Je probeert een doel te bereiken, namelijk: zo heelhuids mogelijk uit die situatie wegkomen. De handelingen die je doet, zijn alleen maar bedoeld om dat doel te bereiken. Ze hoeven niet perfect te zijn. Ze moeten alleen goed genoeg zijn.

Dus hier een lijstje met wat er allemaal fout kan gaan, zonder dat je het op hoeft te geven:

Je gaat pas laat snappen met wat voor iemand je te maken hebt

Je bent een goed mens, en als goed mens loop je nou eenmaal niet iedereen om je heen te wantrouwen. Ook onze interne Aap bemoeit zich er mee: die heeft er namelijk veel moeite mee om een ander te verstoten. Dus je probeert het goede te zien in de ander.

En het allerbelangrijkste: het grootste gereedschap van de dader is charme. Als hij niet dicht bij je kan komen, kan hij je immers niks maken.

Dus hoogstwaarschijnlijk is hij al veel dichter bij gekomen dan je wil, vóór je doorhebt dat er iets mis is. Je ziet pas wat er aan de hand is, als de dader al over een aantal van je grenzen is gegaan. Dat is niet erg. Dat hoort erbij. Zie het maar als een teken van hoe goed normale mensen zijn.

Dus geef jezelf niet de schuld, ga niet zitten piekeren dat je dit eerder gezien had moeten hebben of waarom het zo ver heeft kunnen komen. Het belangrijkst is dat je nu schakelt. Laat, misschien, maar nooit te laat. Dus je gaat al die grenzen weer herstellen en hem weer aan de andere kant neerzetten.

Hij heeft je al in een benarde positie gebracht

Zoals ik al zei, een dader kan alleen zijn zin krijgen, als hij dicht bij je kan komen. Daarvoor zal hij proberen alles naar zijn hand te zetten, zonder dat jij het door hebt. Grote kans dus dat je pas snapt wat er aan de hand is, als je alleen met hem bent, als hij macht over je heeft, als je je al geïntimideerd voelt.

Dat is normaal. Dat is nou eenmaal hoe het is. Zelfverdediging is niet een eerlijk gevecht. Het lijkt niet op een bokswedstrijd of een kung fu film. Je bent al in de hinderlaag gelokt voor je zelf goed en wel kunt beginnen. Dat is ok. Elke goeie docent zelfverdediging weet dit.

Zelfverdediging is vechten vanuit een hinderlaag. Schakel dus door, en vecht je een weg naar buiten. Laat, misschien, maar nooit te laat.

De eerste dingen die je doet, zijn niet zo handig

Voor de meeste mensen die in zo’n hinderlaag terecht komen, is het zo raar en onverwacht, dat ze eerst niet weten wat ze moeten doen. Als je collega ineens voorstelt om seks te hebben. Als je trainer of je baas ineens je uitgang blokkeert. Als een familielid of een vriend ineens, volledig overtuigd van zichzelf, zijn hand tussen je benen duwt.

De meeste mensen bevriezen. Veel mensen moeten eerst lachen. Vaak proberen we er eerst een grap over te maken. Dit kan toch niet echt zijn? Of we proberen eerst voorzichtig af te wijzen. Met een glimlach, om het scherpe ervan af te halen.

Voor veel vrouwen is grenzen stellen, afwijzen, en initiatief nemen, niet iets dat ze dagelijks doen. Het is niet iets waar ze veel oefening in hebben. Dus gebeurt het vaak dat vrouwen in dit soort situaties gaan flirten of complimentjes geven. Dat zijn immers de gereedschappen die ze kennen.

Helaas werken al deze dingen natuurlijk averechts. De situatie wordt er alleen maar erger door, en het wordt alleen maar moeilijker om achteraf aan te tonen dat je dit niet wilde.

Maar ook dit hoort erbij. Als normaal mens schrik je nou eenmaal als zoiets gebeurt. En dan reageer je eerst met ongeloof. En dan probeer je te doen wat je in normale situaties ook doet: namelijk wat je geleerd hebt om te doen.

Ook hier weer: dit is geen reden om het op te geven. Het helpt niet om jezelf op je kop te geven of te gaan piekeren over waarom je dit doet en of het “verkeerd” is. Zodra je over de eerste schok heen bent, ga je schakelen. En je vecht je een weg naar buiten. Laat, misschien, maar nooit te laat.

Hij heeft al aan je gezeten

Omdat het zo’n hinderlaag is, en dus zo’n verrassing voor jou, kan het goed zijn dat hij al aan je heeft gezeten. Het is heel makkelijk om dan te denken dat je verder verzetten geen zin heeft. Dat het toch al te laat is. Je bent tenslotte al aangerand.

Maar het is nooit te laat. Het is heel belangrijk voor je mentale gezondheid om erger te voorkomen. Bij zelfverdediging gaan we er zelfs vanuit dat de eerste aanval van de dader lukt. Maar het kan altijd erger, en dus is het superbelangrijk om alsnog te schakelen, en alsnog in actie te komen.

Laat, misschien, maar nooit te laat. En dus vecht je je een weg naar buiten.

De eerste klappen die je uitdeelt, lijken niks uit te halen

Als je dan fysiek geweld nodig hebt om je grenzen te verdedigen, kan het goed zijn dat je eerste klappen niet veel uithalen. Dat het meer een soort duw is. Dat je geen effect bij hem ziet. Ook dat is normaal. En ook dat is geen reden om te stoppen.

Het is voor ons mensen nou eenmaal moeilijk om een ander mens met volle kracht te slaan. Dat is niet lichamelijk moeilijk: het is mentaal moeilijk. En daar moeten we dus even naartoe schakelen. Geef het dus niet op na twee of drie klappen. Je moet er even in komen.

Geef je lichaam even de tijd om op gang te komen. Blijf harder en harder slaan, schoppen, en krabben. Wat je maar nodig hebt om hem te laten stoppen. Daar gaat het immers om. Stop de bedreiging.

Laat, misschien, maar nooit te laat.

Hij is misschien al gekomen

De wereld is groot en ingewikkeld, en garanties bestaan niet. Het kan gebeuren dat je alles doet wat je kunt, en dat hij je toch weet te verkrachten. Hoe moedeloos je je ook voelt, hoe verschrikkelijk het ook is, ook dit kan gebeuren. En nog steeds is het niet te laat.

Je kunt namelijk nooit van tevoren weten of hij je alleen zal verkrachten, of ook vermoorden. Als iemand al die mentale drempels al over is om jou te verkrachten, kun je er niet vanuit gaan dat hij je verder niks aan zal doen. Daarom: ook als het je in eerste instantie niet is gelukt om de verkrachting te voorkomen: zorg dat je alsnog weg komt van de dader. Je leven staat nog steeds op het spel.

Dus zorg dat je daar weg komt. Laat, misschien, maar nooit te laat.

Handelingsperspectief

Hét woord waar het bij zelfverdediging om draait, is “handelingsperspectief”. Dat betekent dat je in elke situatie gaat handelen. En dat is niet alleen om jezelf lichamelijk in veiligheid te brengen. Minstens net zo belangrijk is dat het je een veel betere kans geeft om ook mentaal beter uit die situatie te komen.

We snappen steeds meer van de gevolgen van seksueel en ander geweld. En hoe meer we daarvan snappen, hoe groter de invloed lijkt te zijn van of je hebt kunnen handelen of niet. De wonden van seksueel geweld zijn mentaal. Díe wil je zien te voorkomen. En daarom is het essentieel dat zelfs als je jezelf niet fysiek in veiligheid weet te brengen, je wel gaat handelen.

En daarom is het zo belangrijk om perfectionisme los te laten. In een oneindig universum bestaat “de juiste handeling” niet. Het hoeft er niet goed uit te zien. Je hoeft geen prijzen te winnen. Er is geen jury. Als het lomp, klunzig en onhandig is, maar het werkt, was het dus niet lomp, klunzig en onhandig.

Laat je dus niet ontmoedigen door de streeftocht naar perfectie. Laat je geruststellen door de kracht van imperfectie.