“Nee” zeggen blijft voor veel mensen moeilijk. En dat is ook niet zo gek. Er zijn duidelijke redenen waarom we standaard liever “ja” zeggen. Maar als je weet hoe dat werkt, kun je jezelf wel leren om “nee” te zeggen. En dan nog wel op de beste manier.
Komt het door je cultuur?
Van veel Aziatische culturen wordt wel gezegd dat het “ja”-culturen zijn. In Japan bijvoorbeeld is het heel lang onacceptabel geweest om “nee” te zeggen. Dat merk je nog steeds. Praat je met ouderen, en krijg je een lang, ingewikkeld antwoord op je vraag? Dan is het hoogstwaarschijnlijk “nee”.
Maar is dat wel echt zo? Wij leven in Nederland, en we staan er bekend om dat we heel direct zijn. Toch merk je, als je goed oplet, dat mensen hun vragen vaak heel voorzichtig stellen. En als het antwoord dan eigenlijk “nee” zou zijn, dan hoor je in plaats daarvan
- Ik moet er nog even over nadenken
- Oh ja, klinkt wel leuk
- Ik weet nog niet of ik die dag kan
- Ik denk niet dat ik dat ga redden
- etc…
Hoezo is dat anders dan in Japan?
Is het misschien aangeboren?
Een manier om naar de hersenen te kijken is om ze te zien als 3 lagen: de hagedis, de aap en de mens. (Dit model is voorgesteld door neurowetenschapper Paul D. MacLean.)
De hagedis is puur bezorgd om jouw veiligheid. Ze vertoont vaak herhaald, ritmisch gedrag en is vrij conservatief. Als iets in het verleden heeft gewerkt, dan zal het nu ook wel werken.
De aap is alleen bezig met de groep. De groep is belangrijker dan het individu, dus alles moet in het werk worden gesteld om de groep te behouden. Daarvoor moet iedereen zijn status in de groep weten.
De mens is waar wij denken dat we onze beslissingen mee nemen. Rationeel, in staat om argumenten tegen elkaar af te wegen, kalm en analytisch.
Wij denken dat we altijd als mens reageren, maar in feite zijn onze gedachten en handelingen vaak een wisselwerking tussen deze drie lagen.
Gekidnapt door de aap
Zet een aap of een mens alleen in de wildernis, en ze zal het niet overleven. Wij horen thuis in een groep. Daarom staat voor de aap een probleem met de groep gelijk aan levensgevaar.
Bij alle interactie met andere mensen vindt de aap dus dat zij mag bepalen hoe we het doen.
De aap ziet het zo: Hoort hij duidelijk niet bij mijn groep? Nee? Dan hoort hij bij mijn groep. En dus moet ik goed zorgen voor onze relatie.
Zonder de aap zou de mens zeggen: We hebben nog helemaal geen relatie. Maar de aap neemt snel een beslissing, en de mens mag dan een reden verzinnen waarom je die beslissing neemt.
We verzinnen dus achteraf een reden waarom we iets doen:
- Nee zeggen zou onbeleefd zijn.
- Iedereen verdient toch een kans?
- Het zou bevooroordeeld zijn als ik nu nee zou zeggen.
- Ik kan toch niet zomaar nee zeggen?
- Ik wil de ander niet kwetsen.
Valt je hierin iets op?
Het zijn allemaal geen redenen om “ja” te zeggen.
De controle terugkrijgen
Als je de controle wilt terugkrijgen van de aap, dan moet je dat een beetje slim doen. Dat is de eigenschap van de mens: die is slim. De aap niet.
Het eerste wat je dus moet doen is van tevoren bedenken hoe je nee gaat zeggen.
Hier. Nu. Want op het moment zelf is het te laat; dan is de aap sneller.
Ok. Hoe wil je niet nee zeggen?
- Niet kwetsend
- Niet persoonlijk
- Niet met excuusjes
- Niet met een uitweg om nog door te discussiëren
Wat dacht je van:
Nee dank je.
Waarom “Nee dank je”
1. Voor mensen die je niet helemaal vertrouwt:
Je laat je stem dalen. Het is een zin met een punt aan het einde. Je doet dus de deur voor verdere discussie dicht. Je noemt geen redenen, want daar kan de ander op ingaan.
“Vanavond kan ik niet.”
“Oh maar dan gaan we toch morgenavond?”
Dan heeft je smoes niet gewerkt. Bovendien zet je jezelf buitenspel. Je noemt een reden, dus als je die reden niet had, zou je wel willen. Dus nou die reden niet meer geldig is, moet je toch wel “ja” zeggen?
Nee dank je.
Je zegt “dank je”, dus je bent beleefd. Je vernoemt verder geen reden, dus je maakt het niet persoonlijk.
2. Voor mensen die eigenlijk misschien wel aardig zijn:
Mensen willen gewaardeerd worden om wie ze zijn.
We willen allemaal graag dat de ander iets met ons gaat doen omdat ze ontzettend veel zin hebben om tijd met ons door te brengen.
Als je dus “ja” zegt omdat je geen “nee” durft te zeggen, ben je de ander eigenlijk aan het voorliegen. En dat komt achteraf hard aan bij die ander.
Als je een excuus gebruikt, denkt die ander dat je écht niet kan. Als hij een aardig mens is, neemt hij tenslotte aan dat je het oprecht meent. Bij een date bijvoorbeeld, denkt hij dat hij nog kans maakt, dat je eigenlijk wel wil, maar echt niet kan.
Als je steeds excuusjes blijft gebruiken om niet te “kunnen”, en de ander komt er dan achter dat je al die tijd niet hebt gewild… Hoe denk je dat hij of zij zich dan voelt?
Vooral bij daten is dit erg belangrijk. “Nee dank je” bij de eerste vraag is veel minder pijnlijk dan na 3 weken langzaam inzien dat je nooit kans hebt gemaakt en al die tijd aan het lijntje bent gehouden.
3. Voor jezelf:
Maar het allerbelangrijkste is nog dat dit het best werkt voor jezelf.
Ten eerste: Je bent duidelijk. Gaat iemand nu alsnog in discussie, dan weet je: Dit is niet in de haak. Ik zei “nee” en die ander respecteert dat niet. Hij of zij respecteert mij dus niet.
Ten tweede: Je hebt je eigen initiatief genomen en je kunt jezelf aankijken in de spiegel en zeggen “Dat heb ik goed gedaan”.
Maar wat nog veel belangrijker is: je neemt een beslissing die overeen komt met wie je bent, met je eigen wil.
De beste manier om “ja” te zeggen
Draai het maar om. Kijk niet of je nog geen redenen hebt gehoord om “nee” te zeggen – kijk of je bij jezelf voelt dat je “ja” wilt zeggen.
Jouw eigen initiatief is het belangrijkste wat er bestaat. Jouw wil.
Want daarin ligt wat jij wilt doen, wie jij wilt zijn. En als je dat oprecht kunt leven, dan herkennen de mensen om je heen dat. Daar voelen mensen die hetzelfde in het leven staan als jij zich toe aangetrokken. En mensen die dat niks vinden, blijven dan wel weg.
Wil je echt “ja” kunnen zeggen? Begin dan eens met leren “nee” zeggen. Probeer het maar eens deze week.
“Ga je vrijdag wat met me drinken?”
“Nee dank je.”
Punt.