Een groep jongens loopt ’s avonds laat tegen fietsen te schoppen. Een andere jongen zegt er iets van. Hij wordt in elkaar geslagen en overlijdt. Is dit zinloos geweld?

Zelfverdediging gaat niet over rechtvaardigheid

We willen zo graag dat de wereld eerlijk is. Dat mensen krijgen wat ze verdienen. En het is heel moeilijk om te leven met de wetenschap dat dat niet zo is. Een van de dingen die mensen vaak over scenario’s als hierboven zeggen is: “Je moet er toch iets van kunnen zeggen!”

Daar heb ik altijd moeite mee, met die typisch Nederlandse uitdrukking “moeten kunnen”. De wereld is niet eerlijk. Niet alles kan, ook al vind jij dat het moet.

De verontwaardiging is volledig terecht. Die jongens doen iets onrechtvaardigs, en het is rechtvaardig dat jij daar iets van zegt. Maar zelfverdediging gaat niet over rechtvaardigheid.

Zelfverdediging gaat over veilig thuiskomen.

Geweld heeft ook een logica

Stel je de volgende situatie voor:

Ik loop ’s avonds over straat met mijn vrienden. We hebben wat gedronken, gezellig. Een van mijn vrienden, Kees, ziet een fiets staan, naast een bordje ‘Fietsen in het rek’. ‘Hee, die moet in het rek,’ lacht hij, en hij geeft er een trap tegen. Een van mijn andere vrienden, Jaap, zegt, ‘Nee, dat doe je zó’ en geeft er een hardere trap tegen. Al snel staan we allemaal tegen die fiets te schoppen en te lachen om hoe we hem het rek in krijgen.

Dan komt er een jongen aan die ons begint te beschuldigen van van alles. Wie denkt hij wel niet dat hij is? We zeggen dat hij moet oprotten maar hij houdt z’n mond maar niet. Kees grijpt hem vast en geeft hem een klap. Jaap zegt, ‘Nee, dat doe je zó’…

De zin van zinloos geweld

Geweld vindt plaats op voorspelbare plaatsen (waar jonge mannen zijn, waar alcohol wordt gedronken, waar grenzen onduidelijk zijn…), om voorspelbare redenen (dominantie, aanzien, spullen, vrouwen…). Bovendien is het heel makkelijk te categoriseren. Het hierboven geweld valt in de categorie Group Monkey Dance.

Jonge mannen hebben een miljoenen jaren oud ritueel om groepen te vormen, hun groep te onderscheiden van de buitenwereld, hun rollen in de groep te bevestigen, en buitenstaanders buiten de groep te houden.

Ze doen samen extreme of intense dingen.

En daar kan geweld prima onderdeel van zijn. Geweld tegen fietsen, of geweld tegen een persoon. Dat heet de Group Monkey Dance (GMD). Dat loopt meestal heel slecht af voor het slachtoffer.

En als jij daar wat van gaat zeggen, dan ben jij daarvoor het ideale slachtoffer. Want je bent een buitenstaander. Je oordeelt negatief over wat de groep doet, dus je bent onderdeel van de Grote Boze Buitenwereld.

Wat heeft het voor zin om jou in elkaar te slaan?

Heel simpel. Achteraf zijn de grenzen van de groep beter vastgesteld. Hun regels zijn verdedigd tegenover een bemoeial. De groep heeft samen intense emoties beleefd. Er is duidelijk geworden wie welke rol binnen de groep heeft. Deze jongens hebben straks een spannende avond beleefd, en ze komen er als hechtere groep uit dan ze erin zijn gegaan.

‘Zinloos geweld’ is voorspelbaar

Als je een groep jongens op straat ziet, ’s avonds laat, die dingen aan het vernielen is, die veel ruimte inneemt of naar iemand lijkt te zoeken, die mensen uitdagen of zich bewegen alsof ze een prooi gaan omsingelen, dan heb je te maken met een Group Monkey Dance.

Of, simpeler: Als je een groep jongen mannen ziet, ’s avonds laat, dan heb je te maken met de kans op een GMD.

Ga je er wat van zeggen, dan weet je bijna 100% zeker wat er gebeurt. Je wordt heel hard in elkaar geslagen, mogelijk met de dood tot gevolg, en als je een vrouw bent mogelijk met groepsverkrachting.

De keuze is aan jou

Wat deze jongens doen is uiteraard 100% verkeerd. Een ander zijn spullen stukmaken, een ander in elkaar slaan, verkrachten, doden is 100% verkeerd. De verantwoordelijkheid ligt voor 100% bij hen.

De vraag is alleen: wat ga je doen?

En die vraag moet je zelf beantwoorden. Ga je ingrijpen, omdat je weet dat jij gelijk hebt, ook al weet je bijna 100% zeker dat je verschrikkelijk getraumatiseerd gaat worden, en het misschien niet overleeft? Of draai je je om, loop je weg, bel je misschien de politie, maar breng je jezelf in veiligheid?

Werken aan je veiligheid begint bij de logica begrijpen

Als je dit soort geweld “zinloos” noemt, verlies je de kans om het te begrijpen. En als je het niet kunt begrijpen, kun je je eigen veiligheid ook niet verbeteren. Terwijl er dus wel degelijk een logica en een grote voorspelbaarheid in zit. En als je die logica snapt, kun je daar je voordeel mee doen.

De wereld is niet eerlijk. Er bestaat vast zinloos geweld. Maar als je de logica erkent van het geweld dat wél makkelijk gecategoriseerd kan worden, heb je al heel wat gewonnen.